ارزیابی مخاطرات آلودگی شیمیایی آب کارستی غار قوری‌قلعه

مطالعة کیفیت آب‌های زیرزمینی مناطق کارستی اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش، آلودگی شیمیایی آب‌های کارستی غار قوری‌قلعه ارزیابی و سعی شد از طریق آزمایش و نمونه‌برداری‌های اصولی، نتایج آلودگی‌ها مشخص و تحلیل شده و از طریق بازدیدهای میدانی و مصاحبه با کارشناسان مرتبط، نقش عوامل دخیل در آلودگی آب غار شناسایی شود. نمونه‌برداری از آب مدخل غار و بخش انتهایی آن طی دورۀ شش‌ماهه صورت گرفت و غلظت فلزات سنگین و کاتیون‌های اصلی در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. هدایت الکتریکی (EC)، اسیدیته یا قلیایی بودن (Ph)، نرخ مصرف اکسیژن در داخل آب توسط ارگانیسم‌ها (BOD) و نیترات (No3) نیز سنجیده شد. آرسنیک و سرب به روش جذب اتمی؛ آهن، منیزیم و منگنز به روش شعله­ای؛ و لیتیوم، سدیم، کلسیم و پتاسیم به روش فتومتری اندازه‌گیری شد. Ph با Ph‌متر، EC با EC‌متر،BOD  با BOD‌متر و نیترات به روش یون کروماتوگرافی IC سنجیده شده و نتایج آزمایشگاهی غلظت­ها با معیارهای استاندارد آب آشامیدنی مقایسه شد. براساس نتایج، غلظت برخی عناصر آب غار مانند آرسنیک و سرب از حد مجاز آب آشامیدنی بیشتر است و مخاطره‌ای جدی برای سلامت انسان محسوب می‌شود. براساس ارزیابی‌ها، منشأ این نوع آلودگی‌ها عامل زمین­شناسی و وجود رگه­های معدنی در منطقه، سوخت ناشی از کوره‌های آهک‌پزی و فاضلاب­ها تشخیص داده شد. دلیل غلظت زیاد عناصر آهن، منگنز و منیزیم، عبور آب از خاک‌ها و سنگ‌های سطح زمین و نفوذ آن به درون غار است. عناصر اخیر سبب تغییر رنگ، کدورت و طعم آب غار شده­اند. میزان BOD زیاد است که دلیل آن عملکرد فاضلاب­ها و ریختن مواد زاید بازدیدکنندگان غار در داخل آب غار تشخیص داده شد. براساس داده‌های به‌دست‌آمده از نتایج آزمایشگاهی، رابطه‌ای با تأخیر یک‌ماهه بین حداکثر زمان بارندگی ماهیانه و بیشترین مقدار عناصر پتاسیم، منگنز، نیترات و سدیم وجود دارد. یک ماه پس از نزول حداکثر بارش یعنی در فروردین، عناصر مذکور به بیشترین مقدار خود می‌رسند. این زمان تأخیری برای بروز حداکثر مقدار سرب دو ماه، و برای حداکثر مقدار لیتیوم و کلسیم سه ماه نسبت به حداکثر بارش است. بر پایة حداقل بارش دوره، تنها مقدار حداقل سرب تابع رواناب حاصل از بارندگی است و رابطه‌ای بین حداقل‌های ثبت‌شدة عناصر دیگر با حداقل بارندگی دورۀ زمانی دیده نمی‌شود. با توجه به موارد بالا، نظارت مستمر و دقیق بر غار، استفاده از استانداردها و تجارب بین‌المللی در مدیریت آن، ارتقای سطح آگاهی عمومی بازدیدکنندگان و محدود کردن تعداد آنها، خارج کردن مواد زاید و تأسیسات آلوده‌کنندة محیط غار و رفع مخاطرات طبیعی و انسانی سطح بیرونی حوضۀ آبگیر غار جزو اقدامات الزامی به‌منظور رفع مخاطرات تهدیدکنندۀ آب کارستی غار قوری‌قلعه است.